ΚΟΣΜΟΣ

Ποιες πόλεις έχουμε ανάγκη αφού περάσει η πανδημία

Η περίφημη πλατεία Σκόλεϊ στη Βοστώνη. Δεν υπάρχει πια. Οι περισσότερες αμερικανικές πόλεις παλαιοτέρων εποχών διέθεταν το κλειδί για την απελευθέρωση των ανθρώπινων δυνατοτήτων: υποδομή για δημόσια σχολεία και κολέγια, δημόσιες βιβλιοθήκες και πάρκα, δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς.

Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, στους μαθητές του καλύτερου δημόσιου γυμνασίου της Βοστώνης, του Boston Latin, περιλαμβάνονταν ο Λέοναρντ Μπέρνσταϊν, μετέπειτα συνθέτης του West Side Story, ο Τόμας Λ. Φίλιπς, που έκανε τη βιομηχανία Raytheon πυλώνα της αμερικανικής άμυνας, και ο Πολ Τζολ, που, ως γιατρός νοσοκομείου της Βοστώνης, εφάρμοσε για πρώτη φορά τον ηλεκτρισμό ως θεραπεία της καρδιακής ανακοπής.

Οι περισσότερες αμερικανικές πόλεις εκείνης της περιόδου καυχώνται για προσωπικότητες ανάλογου βεληνεκούς που μεγάλωσαν στους δρόμους τους και φοίτησαν στα δημόσια σχολεία τους. Εκείνες οι πόλεις, άλλωστε, διέθεταν το κλειδί για την απελευθέρωση των ανθρώπινων δυνατοτήτων: υποδομή για δημόσια σχολεία και κολέγια, δημόσιες βιβλιοθήκες και πάρκα, δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς και καθαρό πόσιμο νερό. Η πυκνότητα και η ποικιλομορφία του αστικού ιστού εξέθρεψαν την γνώση, την ανταλλαγή ιδεών και τη δημιουργία νέων προϊόντων.

Οι αμερικανικές πόλεις υπήρξαν οι ατμομηχανές της οικονομικής ανάπτυξης, σύμβολα πλούτου και πολιτισμού, αντικείμενα παγκόσμιου θαυμασμού και πηγή έμπνευσης. Ταυτόχρονα, όμως, παραμορφώθηκαν από τον ρατσισμό, αιμορράγησαν από την αισχροκέρδεια των ελίτ και λερώθηκαν από τη ρύπανση και τις ασθένειες. Στις καλύτερες στιγμές τους, όμως, έδωσαν την ευκαιρία απελευθέρωσης από τις προκαταλήψεις, τις αμφιβολίες και τους περιορισμένους ορίζοντες. Παρείχαν ευκαιρίες.


Πολίτες στο Μπρούκλιν περιμένουν στη σειρά, κρατώντας τις απαραίτητες αποστάσεις, για να προμηθευθούν φαγητό από συσσίτιο.

Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ακόμα και προ πανδημίας, οι πόλεις πάλευαν να επιβιώσουν. Τα τελευταία 50 χρόνια, η υποδομή των ευκαιριών αποσαθρώθηκε, τα δημόσια σχολεία έπαψαν να ετοιμάζουν τους μαθητές για την επιτυχία. Δεν μπορείς πια να βασιστείς στους υπόγειους σιδηροδρόμους και το νερό είναι γεμάτο μόλυβδο. Οι αστικές περιοχές, σήμερα, βρίθουν αόρατων και αξεπέραστων ορίων που χωρίζουν τους θυλάκους του πλούτου και των προνομίων από τα εξαθλιωμένα κτίρια και τις κενές αλάνες, όπου οι δουλειές είναι λιγοστές και η ζωή δύσκολη και συχνά σύντομη. Οι πόλεις εξακολουθούν να παράγουν τεράστιο πλούτο, αλλά η διανομή του είναι τελείως άνιση.

Εφτασε το πλήρωμα του χρόνου να ξαναγράψουμε τους κανόνες που κατέστησαν αδύνατη την ανοικοδόμηση οικονομικώς προσιτών κατοικιών σε πλούσιες συνοικίες, κάνοντας ακόμα φτωχότερους τους φτωχούς και εξοστρακίζοντάς τους μακριά από εργασίες και υπηρεσίες. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι κάθε Αμερικανός θα λάβει παιδεία υψηλής ποιότητας, ασχέτως των οικογενειακών εισοδημάτων. Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που υποχρηματοδοτείται, ακόμα και οι άριστοι μάχονται για να αναδειχθούν.

Το κόστος των ανισοτήτων

Ο διαχωρισμός και η απομόνωση των οικονομικώς ασθενέστερων έχουν σοβαρές συνέπειες. Ο οικονομολόγος Πολ Ρόμερ βραβεύτηκε πέρυσι με το Νομπέλ, εν μέρει χάρη στην εργασία του με την οποία απέδειξε την οικονομική σημασία των πόλεων, τον τρόπο που οι ανθρώπινες συναθροίσεις διευκολύνουν τη μετάδοση της πληροφορίας και τη δημιουργία. Στην πραγματικότητα, ο διαχωρισμός και η απομόνωση περιορίζουν το μέγεθος της πόλης, μειώνοντας τον αριθμό των ανθρώπων, των συναναστροφών και των ιδεών. Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 έδειξε ότι τα παιδιά που ανήκαν στο πλουσιότερο 1% διέθεταν δεκαπλάσιες πιθανότητες να κατοχυρώσουν ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας συγκριτικά με τα οικονομικώς ασθενή παιδιά. Αυτή η διαφορά δεν οφείλεται σε κάποια κληρονομική δεξιότητα. Τα φτωχότερα παιδιά αποκλείονται από την ευκαιρία. Δεν γνωρίζουν εφευρέτες, κανείς δεν τα ενθαρρύνει να γίνουν εφευρέτες και δεν συναναστρέφονται αυτούς που προσπαθούν να επιλύσουν τα καθημερινά προβλήματα. Μία άλλη μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά φτωχών οικογενειών, που με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση μετακόμισαν σε πλουσιότερες συνοικίες, κέρδισαν, κατά τη διάρκεια της ζωής τους, 210.000 δολάρια, πάνω από το αναμενόμενο.


Άποψη της Νέας Υόρκης. Τα τελευταία 50 χρόνια, η υποδομή των ευκαιριών αποσαθρώθηκε στις αμερικανικές πόλεις, το χάσμα πλούτου – φτώχειας γιγαντώθηκε.

Η πανδημία ενίσχυσε τις ανισότητες της ζωής στα αστικά κέντρα. Οι φτωχότεροι Αμερικανοί, που αδυνατούν να εργαστούν από το σπίτι, πεθαίνουν κατά μεγαλύτερα ποσοστά. Και φυσικά, δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τις πόλεις τους, όπως έκαναν οι πλούσιοι για να γλιτώσουν από τον κορωνοϊό.

Είναι αιχμάλωτοι του τόπου όπου γεννήθηκαν. Προφανώς η δημιουργία καλύτερων πόλεων, με γνώμονα τη δικαιοσύνη και την ισότητα είναι ένα έργο που θα ολοκληρωθεί έπειτα από γενιές. Ολα θα πρέπει να γίνουν με αργά βήματα και θεμέλιο λίθο την ισότητα. Μέχρι τότε, οι κυβερνήσεις μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση, σπάζοντας τον δεσμό προσωπικού πλούτου και ποιότητας των δημοσίων υπηρεσιών. Η μοναδική βιώσιμη έξοδος από τη φτώχεια είναι η εξ απαλών ονύχων καλή εκπαίδευση.

Οι αμερικανικές πόλεις δοκιμάστηκαν σκληρά από την πανδημία θρηνώντας δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και «βάζοντας στον πάγο» την κοινωνική ζωή. Ακόμα και σε αυτές που δεν επλήγησαν ιδιαίτερα από την υγειονομική κρίση, η κατάρρευση των φορολογικών εσόδων καθιστά πιθανές τις δρακόντειες περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες. Οι κρίσεις, ωστόσο, μπορούν να ξεκαθαρίσουν το τοπίο, εξαναγκάζοντάς μας να εστιάσουμε στο αναγκαίο και στο σημαντικό.

Η ανισότητα είναι μία αναπόφευκτη πραγματικότητα της αστικής ζωής. Ο Πλάτωνας έγραψε στην «Πολιτεία»: «Κάθε πόλη, όσο μικρή και αν είναι, διαιρείται στα δύο: μία είναι η πόλη των φτωχών και μία η πόλη των πλουσίων». Η υγειονομική κρίση που βιώσαμε είναι μια υπενθύμιση ότι αυτός ο διαχωρισμός είναι μια ψευδαίσθηση. Τα δύο μισά της πλατωνικής πολιτείας αλληλοεξαρτώνται. Οι πλούσιοι χρειάζονται εργατικά χέρια και οι φτωχοί κεφάλαια. Η πόλη χρειάζεται αμφότερα. Οι πλούσιοι Αμερικανοί οφείλουν να μοιρασθούν, όχι απαραιτήτως να θυσιάσουν. Η ανοικοδόμηση γειτονιών με διαφορετικότητα, η ρήξη του δεσμού δημόσιων ιδρυμάτων και ιδιωτικού πλούτου, τελικά θα εμπλουτίσουν τη ζωή όλων των Αμερικανών, καθιστώντας τις πόλεις, όπου ζουν και εργάζονται, παγκόσμιο πρότυπο.

THE NEW YORK TIMES