Το αρχιπέλαγος Μπερλένγκας στα ανοιχτά της Πορτογαλίας είναι ένα φυσικό καταφύγιο: μια πολύτιμη περιοχή αναπαραγωγής για μύχους, κορμοράνους, γλάρους και άλλα θαλασσοπούλια.

Η Άνα Αλμέιντα και η Ελιζαμπέτε Σίλβα είναι υπεύθυνες θαλάσσιας ζωής στην πορτογαλική οργάνωση για τη μελέτη των πουλιών: «Τα θαλασσοπούλια είναι καταπληκτικά! Είναι πουλιά που εξερευνούν τρία διαφορετικά περιβάλλοντα: τον ουρανό, τη γη και τη θάλασσα. Και μπορούν να προσαρμοστούν εκπληκτικά στο νερό. Είναι ανθεκτικά και είναι εξαιρετικοί φρουροί της υγείας των θαλασσών μας. Αν λοιπόν μειωθούν, μας αποκαλύπτεται ότι η θάλασσα δεν είναι πια υγιής και ότι πρέπει να κάνουμε κάτι» εξηγεί η Άνα.

Εδώ και χρόνια, βοηθούν τους τοπικούς πληθυσμούς. Στα μεγάλα νησιά του αρχιπελάγους, διατηρούν τεχνητές φωλιές για να μπορούν οι μύχοι να μεγαλώσουν τα μικρά τους. Ορισμένα είδη πουλιών τα πάνε καλά, άλλα μειώνονται σταθερά, ορισμένα έχουν εξαφανιστεί εντελώς τις τελευταίες δεκαετίες: «__Τα θαλάσσια πτηνά είναι η ομάδα των πουλιών που κινδυνεύουν περισσότερο από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και από άλλες απειλές. Για παράδειγμα, ο μύχος των Βαλεαρίδων είναι το πιο απειλούμενο είδος θαλάσσιων πτηνών στην Ευρώπη. Χρησιμοποιεί αυτήν την περιοχή κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Οι προβλέψεις λένε ότι σε 60 χρόνια, εάν δεν κάνουμε τίποτα, θα εξαφανιστεί. Δεν θα υπάρχει πια. Άρα έχουμε πολλά είδη που αντιμετωπίζουν διαφορετικές απειλές και βιώνουν σοβαρή μείωση του πληθυσμού τους» συμπληρώνει η Άνα.

Γιατί όμως αυτή η μείωση; Μπορεί να σχετίζεται με το ψάρεμα σε αυτά τα πλούσια νερά;

Ο μισός πληθυσμός θαλάσσιων πτηνών στην Ευρώπη μειώνεται ή είναι σε κίνδυνο. Πολλά από αυτά τα πουλιά σκοτώνονται κατά λάθος από αγκίστρια και δίχτυα αλιευτικών σκαφών. Περισσότερα δηλαδή από 200.000 θαλάσσια πτηνά κάθε χρόνο. Ένα πουλί χάνεται κάθε τρία λεπτά, μόνο στα ευρωπαϊκά ύδατα.

How does fishing kill 200,000 seabirds every year — in EU waters alone? And why does that upset fishermen as much as conservationists? We made a trip to the 🇵🇹Berlengas archipelago with @spea_birdlife Ana Almeida — here’s her short introduction to the seabird bycatch problem: pic.twitter.com/ElRlF0cnaF

— Den Loctier 🇪🇺🇺🇦 🐬 🏳️‍🌈 (@Loctier) April 15, 2022

Μια από τις σημαντικότερες αιτίες μείωσης των θαλάσσιων πτηνών είναι τα τυχαία παρεμπίπτοντα αλιεύματα. Εδώ στο Μπερλένγκας, οι οικολόγοι συνεργάζονται με ψαράδες σε ένα χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. πρόγραμμα, προσπαθώντας να προστατεύσουν τα πουλιά με απλό και οικονομικά προσιτό τρόπο.

Αυτοί οι ψαράδες χρησιμοποιούν παραγάδι με δολωμένα αγκίστρια που επιπλέουν κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Τα πουλιά που βουτούν για το δόλωμα μπορεί να γαντζωθούν και να τραυματιστούν ή ακόμα και να σκοτωθούν. Για τους ψαράδες, αυτά τα ατυχήματα δεν προκαλούν μόνο αναστάτωση, καταστρέφουν τον εξοπλισμό τους και μειώνουν τα αλιεύματα.

Ο Φρανσίσκο Νούνες είναι ψαράς: «Δεν μας αρέσει αυτό, γιατί πέρα από τη σύλληψη του πτηνού, καταστρέφεται η δουλειά μας. Αν παγιδευτεί ένα πουλί, δεν θα πιάσουμε ούτε ένα ψάρι σε όλη την περιοχή».

Οι ερευνητές δοκίμασαν πολλές μεθόδους για να κρατήσουν τα θαλασσοπούλια μακριά από τους ψαράδες, αλλά αυτό που φαίνεται να λειτουργεί καλύτερα είναι αυτό το απλό scarybird. Πετάει σαν χαρταετός, μοιάζει με αρπακτικό και μπορεί να τοποθετηθεί στη θάλασσα κοντά στα παραγάδια, διώχνοντας τα αληθινά πουλιά μακριά από την επικίνδυνη περιοχή. Η Ελιζαμπέτε Σίλβα αναφέρει: «Τα πουλιά μένουν μακριά, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο τυχαίας αιχμαλωσίας. Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό, επειδή είναι ένα πολύ απλό εργαλείο που βοηθά τα πουλιά και τους ψαράδες».

Το ερευνητικό πρόγραμμα αξιολογεί τώρα τα αποτελέσματα για να βοηθήσει στην προστασία των θαλάσσιων πτηνών και σε άλλα μέρη της Ευρώπης και του κόσμου. Είναι φιναλίστ για το φετινό ευρωπαϊκό βραβείο Natura.

Τι γίνεται όμως με την υποβρύχια ζωή; Τα χαμένα δίχτυα παγιδεύουν θαλάσσια ζώα για πολύ καιρό. Η αφαίρεσή τους μπορεί να είναι δαπανηρή και επικίνδυνη για τους δύτες. Και με τον καιρό, τα δίχτυα ψαρέματος διαλύονται σε μικροσκοπικά θραύσματα που βρίσκουν τον δρόμο τους στην τροφική αλυσίδα και τελικά φτάνουν στο πιάτο μας.