ΤΕΧΝΕΣ

Θεσσαλονίκη: «Μαρτυρίες – Βλέμματα» (1971 – 2021)

Εικόνες, αλλά και οι ιστορίες των ανθρώπων και των καταστάσεων που απεικονίζονται, από την εμπόλεμη ζώνη στον Λίβανο το 1976, μέχρι την κρίση στη Ρουάντα το 1994, τον πόλεμο στη Συρία το 2011, τον μεγάλο σεισμό στην Αϊτή το 2010, τη μάχη κατά του Έμπολα στην Αφρική και την πανδημία COVID-19 σε όλο τον κόσμο, περιλαμβάνει η έκθεση «Μαρτυρίες-Βλέμματα», η οποία έρχεται στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης.

Μέσα από μια επιλογή φωτογραφιών από τα αρχεία του παγκόσμιου φωτογραφικού οργανισμού Magnum Photos, οι οποίες τεκμηριώνουν τις κύριες ανθρωπιστικές κρίσεις και τη δράση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, από το 1971 έως σήμερα, αναδεικνύεται η πενηντάχρονη συμπόρευση των δύο οργανισμών σε εμπόλεμες ζώνες, ανθρωπιστικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

«Η φωτογραφία για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα είναι συνδεδεμένη με τη μαρτυρία, αυτό δηλαδή που βλέπουμε στο πεδίο και συνδέεται με την αρχή της δράσης μας», επισημαίνει ο Γιώργος Μαυρογόνατος, διευθυντής επικοινωνίας και ανεύρεσης πόρων των ΓΧΣ, προσθέτοντας ότι σε πολλές περιπτώσεις η δημοσιοποίηση των φωτογραφιών έπαιξε κομβικό ρόλο για την εξέλιξη της ιστορίας.

©Newsha Tavakolian-Magnum Photos Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό – «Όταν έφτασα για πρώτη φορά στο Drodro ανησυχούσα ότι οι γυναίκες θα με απέφευγαν, αλλά σήμερα είμαι έκπληκτη που έρχονται σε μένα για να μου πουν την ιστορία τους, γνωρίζοντας ότι είμαι φωτογράφος και δεν εργάζομαι στον ανθρωπιστικό χώρο. Τα περισσότερα από τα θύματα ζουν με ντροπή και ενοχές για αυτή τη φρικτή εμπειρία, για την οποία δεν έχουν ευθύνη. Ωστόσο, δεν μπορούμε να βάλουμε όλες αυτές τις γυναίκες και τα κορίτσια σε ένα κουτί. Όσο κοινή και αν είναι, η συλλογική εμπειρία της βίας δεν σβήνει τον ατομικό της αντίκτυπο. Κάθε μια αξίζει να ακουστεί.» Newsha Tavakolian, φωτογράφος Magnum Photos Στα βορειοανατολικά της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εκτοπίζονται λόγω της κλιμάκωσης της βίας που μαίνεται από το 2017. Δεκάδες οικογένειες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν καταφύγιο σε καταυλισμούς που προσφέρουν λίγη περισσότερη ασφάλεια. Οι εκτοπισμένοι αντιμετωπίζουν επίσης επιδημίες, πολλαπλές λοιμώξεις λόγω κακής υγιεινής, καθώς και σεξουαλική βία. Εξαρτώνται από την ανθρωπιστική βοήθεια για να επιβιώσουν, αλλά υπάρχουν λίγες οργανώσεις εκεί. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα φροντίζουν ιδιαίτερα τα παιδιά και τα θύματα σεξουαλικής βίας.

©Thomas Dworzak-Magnum Photos Σουδάν, πρόσφυγες στα σύνορα, 2020 – «Τα γεγονότα που συνέβησαν στην ίδια περιοχή πριν από 40 χρόνια, προκάλεσαν πείνα, στέρηση και τρόμο, κι ανάγκασαν μεγάλο αριθμό ανθρώπων του Tigray να τραπούν σε φυγή. Αυτή τη φορά, τα ίδια γεγονότα δεν συμβαίνουν λόγω ενός αποσυντιθέμενου κομμουνιστικού καθεστώτος, αλλά ενός καθεστώτος βραβευμένου με Νόμπελ Ειρήνης.» Thomas Dworzak, φωτογράφος Magnum Photos Στις αρχές Νοεμβρίου, στο Tigray, στη βόρεια Αιθιοπία, ξέσπασαν μάχες μεταξύ περιφερειακών ενόπλων δυνάμεων και του εθνικού στρατού της Addis Abeba. 60.000 άνθρωποι κατέφυγαν στο γειτονικό Σουδάν κι εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν εσωτερικά στο Tigray. Από την πλευρά του Σουδάν, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται σκληρά για να παρέχουν υποστήριξη και ιατρική βοήθεια στους πρόσφυγες.

©Yael Martínez_Magnum Photos Μεξικό 2021 – «Η μικρότερη ήταν η Κάρεν, 7 ετών, το βλέμμα της ήταν διαφορετικό, σαν, στα μάτια της, αυτές οι μέρες να ήταν χρόνια. Ο άνεμος φυσούσε και έκανε τα μαλλιά της να χορεύουν στον άνεμο, την έκανε να φαίνεται μαγική σαν η παρουσία της να αγγίζει ελάχιστα το έδαφος, σαν να επιπλέει σε αυτό το κομμάτι σιδήρου. Πέρασα και την έβγαλα μια φωτογραφία.» Yael Martínez_Magnum Photos Χιλιάδες οικογένειες έχουν εγκαταλείψει την Ονδούρα λόγω της ανασφάλειας, ταξιδεύοντας χιλιάδες χιλιόμετρα με τρένο ή λεωφορείο σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να φτάσουν στις ΗΠΑ. Στη συνέχεια βρίσκονται εγκλωβισμένοι στο Μεξικό, σε εξαιρετικά επικίνδυνες πόλεις, όπου πέφτουν θύματα απαγωγών, επιθέσεων και εκβιασμών. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρεμβαίνουν σε διάφορα στάδια του ταξιδιού τους για να τους παρέχουν πρώτες βοήθειες και ψυχοκοινωνική υποστήριξη ενώ παράλληλα συνεχίζουν να καταγγέλλουν τις επιβλαβείς μεταναστευτικές πολιτικές που βασίζονται στην ποινικοποίηση και την αποτροπή.

©Stuart Franklin / Magnum Photos
Σουδάν, 1985 — «Αν δεν αλλάξει τίποτα, δεν ξέρω τι κάνουμε εδώ. Χωρίς τροφή, η ιατρική περίθαλψη δεν έχει νόημα.» Brigitte Vasset, ιατρική συντονίστρια των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Αιθιοπία, 1984
Με τον λιμό να ερημώνει το βόρειο τμήμα της Αιθιοπίας, οι άνθρωποι συνωστίζονταν σε αυτοσχέδιους καταυλισμούς. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έστειλαν τρόφιμα, φάρμακα και προμήθειες και έθεσαν σε λειτουργία κέντρα θεραπευτικής σίτισης. Αφού διαπίστωσαν ότι η βοήθεια κατευθυνόταν προς το νότο, όπου οι άνθρωποι είχαν μεταφερθεί με τη βία, η οργάνωση αποφάσισε να μιλήσει ανοιχτά και να καταγγείλει τη χειραγώγηση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η κυβέρνηση της Αιθιοπίας απέλασε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, ωστόσο η οργάνωση συνέχισε να υποστηρίζει Αιθίοπες πρόσφυγες στο γειτονικό Σουδάν.

«Είναι εντυπωσιακό ότι από το 1971 που ξεκίνησαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαν ως σημαντική παράμετρο της δουλειάς που έκαναν την οπτική μαρτυρία», τονίζει ο Ηρακλής Παπαϊωάννου, ο οποίος υπογράφει την επιμέλεια προσαρμογής της έκθεσης για τη Thessaloniki Photobiennale 2021.

Η έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα της Thessaloniki Photobiennale 2021 του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, πραγματοποιείται με την υποστήριξη του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και φιλοξενείται στον Πρώην Βρεφονηπιακό Σταθμό, Προβλήτα Α’, λιμάνι Θεσσαλονίκης, από τις 27 Ιανουαρίου έως τις 20 Μαρτίου 2022.

Μέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή 12:00-20:00.

Φωτογράφοι: Abbas (IR), Enri Canaj (AL), Raymond Depardon (FR), Thomas Dworzak (DE), Stuart Franklin (UK), Hiroji Kubota (JP), Yael Martinez (MX), Lorenzo Meloni (IT), Paolo Pellegrin (IT), Gilles Peress (FR), Chris Steele-Perkins (UK), Cristina Garcia Rodero (ES), Moises Saman (ES/US), Jerome Sessini (FR), Newsha Tavakolian (IR)