Η χορογράφος και χορεύτρια Μαριάννα Καβαλλιεράτου ισορροπεί σε ψηλοτάκουνες γόβες, κάνει άχαρα βήματα με βατραχοπέδιλα, δοκιμάζει καουμπόικες μπότες, δένει σφιχτά τις κορδέλες γύρω από τους αστραγάλους της πριν σηκωθεί σε πουέντ, φοράει μποτάκια πυγμάχου, πασούμια, σνίκερ που έχουν χάσει τη φόρμα τους, κιτς παντόφλες με την αμερικανική σημαία.

Οση ώρα παρακολουθούμε το κινηματογραφικό project της Εφης Σπύρου «In Between» με την περφόρμανς της Καβαλλιεράτου, σκέφτομαι πώς το βήμα και η στάση του σώματός της αλλάζουν με το είδος του παπουτσιού που φοράει. Δείχνει πιο θηλυκή με τα κόκκινα πέδιλα, πιο αποφασιστική με τα άρβυλα ή είναι ιδέα μου; «Με απασχολεί και μένα αν αυτό που φοράω μου δίνει μια ταυτότητα. Ακόμη και όταν επιλέγουμε κάτι ουδέτερο αποκαλύπτουμε κάτι για εμάς», εξηγεί η χορογράφος.

Το έργο αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως συνέχεια της περφόρμανς που είχε δείξει το 2016 («As One») στο Μουσείο Μπενάκη, κατά την οποία άλλαζε επί έξι συνεχόμενες ημέρες ρούχα μπροστά στο κοινό. Οπως και τότε τα ενδύματα, έτσι και τώρα τα παπούτσια τα είχε δανειστεί από φίλους, από ένα βεστιάριο, πολλά δεν ήταν καν στο νούμερό της. Πόσο εύκολα προσαρμοζόμαστε στα μέτρα των άλλων, στα βλέμματα των άλλων;

Το βίντεο που αποτελεί μέρος της ομαδικής έκθεσης «Είσαι ό,τι φοράς», που εγκαινιάστηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, σε επιμέλεια Μαρίας Μαραγκού, Μαρίας Παναγίδου και Σταύρου Καβαλλάρη, θα μπορούσε να λειτουργεί και σαν προπομπός της, αφού συμπυκνώνει σε λίγα λεπτά όλα τα ερωτήματα που θέτει το εκθεσιακό αφήγημα. Συναντιέται η μόδα με την τέχνη και υπό ποιους όρους;

«Μόδα δεν είναι το trend, μόδα είναι αυτό που είναι ο καθένας και το οποίο βγάζει κάθε φορά που επιλέγει ένα ρούχο, εξωτερικεύοντας τη διάθεσή του, την αυτοπεποίθηση ή την ανασφάλειά του, μαρτυρώντας την κοινωνική ή την υλική του τάξη, είναι έκφραση και με αυτή την έννοια συναντιέται με την τέχνη», σημειώνει η κ. Παναγίδου. «Οταν μιλάμε για μόδα, μην έχεις στον νου σου τους επώνυμους οίκους, το μάρκετινγκ. H μόδα γεννιέται στον δρόμο, εκεί είναι η βάση της, προσδιορίζει φυλές, τους underground, τους σκεϊτάδες, τους τρανσέξουαλ. Αυτό τροφοδοτεί την τέχνη», επεμβαίνει και ο κ. Καβαλλάρης που μέλημά του ήταν να δει πώς μεταβολίζουν οι νέοι καλλιτέχνες αυτές τις πληροφορίες και μου φέρνει ως παράδειγμα το γλυπτό αλλά και το επιτοίχιο έργο με το οποίο συμμετέχει ο Ανέστης Ιωάννου στην έκθεση.

«Αυτό που φοράω εγώ μπορεί να είναι δικό μου αλλά και δικό σου, το πώς συνδυάζεται και πώς φορτίζεται από τον καθέναν είναι που έχει σημασία», λέει ο καλλιτέχνης Αντώνης Βολανάκης

Τόσο το τζάκετ όσο και το ζωγραφικό έργο του νεαρού καλλιτέχνη χρησιμοποιούν ως βάση το τζιν ύφασμα. «Με ενδιαφέρει πολύ το κομμάτι της ταυτότητας, της νεανικότητας και της κίνησης. Το τι συνειρμούς μπορεί να γεννήσει ένα συγκεκριμένο ύφασμα, τι χαρακτηρισμοί του έχουν αποδοθεί, με ποια ή ποιες τάξεις το έχουν συνδέσει και πώς αυτό μεταβάλλεται με τον χρόνο», τονίζει ο κ. Ιωάννου. Τον Αντώνη Βολανάκη, ο οποίος συμμετέχει με το έργο «Who am I – OUTIS», τον απασχολεί η πολλαπλότητα των ταυτοτήτων. «Το ποιοι είμαστε κάθε φορά εξαρτάται από τους ανθρώπους γύρω μας. Αυτό που φοράω εγώ μπορεί να είναι δικό μου αλλά και δικό σου, το πώς συνδυάζεται και πώς φορτίζεται από τον καθέναν είναι που έχει σημασία. Γι’ αυτό και καθένα από τα δέκα κολάζ με τις φιγούρες είναι σαν χαρτογράφηση μιας προσωπικής χώρας», υποστηρίζει.

Στο παρελθόν ήταν σχεδόν δεδομένο πώς μόνο η μόδα θα αντλούσε από τη δεξαμενή της τέχνης, όμως και πάλι θα υπολειπόταν σε κύρος, έφερε τη ρετσινιά του εφήμερου, της ματαιοδοξίας, της ρηχότητας. Σήμερα η μόδα πρωταγωνιστεί σε μουσεία, ωστόσο ο Ελβετός φωτογράφος Ρενέ Χάμπερμασε μου θυμίζει πως πάντα οι ενδυματολογικές επιλογές είχαν θέση στους καμβάδες, μαρτυρούσαν οικονομικές συνθήκες και επικύρωναν κοινωνικά στρώματα. Εκείνος αρνείται να επιλέξει ανάμεσα στα δύο. «Δεν κάνω τέτοιου είδους διακρίσεις. Οταν κινούμαι ανάμεσα στην τέχνη και τη μόδα, τα βιώνω ως δύο κόσμους με μεγάλη συγγένεια. Λειτουργούν μέσα σε παρόμοια συστήματα, με αντίστοιχες ιεραρχίες. Εχουν φυσικά διαφορετική εστίαση, αλλά υπάρχει μεγάλη σύγκλιση και επικάλυψη. Είναι σαν να καθρεφτίζει ο ένας τον άλλον».

Στην έκθεση υπάρχει και το γλυπτό της Αλίκης Παλάσκα «Οι ταραχές της Πανδώρας», φτιαγμένο από κουρέλια και πλεκτά κομμάτια ρούχων, τα οποία ανασυντίθενται με θεατρικό στυλ. Φέρνουν στον νου μια υπερβολή που είναι συχνά ευπρόσδεκτη στον χώρο της μόδας. «Αυτή την πλεονεξία και τη θεατρικότητα μπορείς να τη συναντήσεις όμως και στους δύο χώρους, πλέον έχει μπερδευτεί αυτό που σηματοδοτεί η κάθε επιλογή μας», αναφέρει.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με ένα αφιέρωμα στη Ρεθύμνια σχεδιάστρια Σοφία Κοκοσαλάκη, με κομμάτια από το αρχείο της οικογένειάς της, κοσμήματα που είχε σχεδιάσει η ίδια με αναφορές στον ελληνικό πολιτισμό και λιγοστά σχέδια από τα χρόνια των σπουδών της στη σχολή του Βελουδάκη. Πώς αντιλαμβανόταν τον εαυτό της η Σοφία, τολμάμε να ρωτήσουμε τη μητέρα της, Στέλλα. Ως σχεδιάστρια ή ως καλλιτέχνιδα; Ποιο στρατόπεδο υπηρετούσε; «Τίποτα, μια απλή δουλειά κάνω, έλεγε».

«Είσαι ό,τι φοράς», Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, έως τις 31 Οκτωβρίου.

Ξένια Γεωργιάδου – kathimerini.gr